Cerkiew w Łosiu

Cerkiew w Łosiu

Dawna cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła w Łosiu pełni dziś rolę kościoła pomocniczego pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i należy do parafii rzymskokatolickiej w Nowej Wsi. 

Cerkiew pochodzi z 1826 roku. Była kilkukrotnie remontowana, ostatnio w 1968 roku. Obecnie wpisana jest do rejestru zabytków. Stanowi przykład młodszego wariantu typu północno-zachodniego, podobnie jak cerkwie w Maciejowej czy Roztoce Wielkiej, które zostały wybudowane w latach 1819-1830. 

Świątynia jest drewniana, jednonawowa, trójprzęsłowa, szalowana gontami. Dach łamany, pokryty blachą. Zakrystia wydzielona jest w głębi prezbiterium. Wewnątrz znajdują się pozorne sklepienia zwierciadlane. Wieża z izbicą na trzy banie i ślepe latarnie. Wewnątrz zachowane zostało dawne wyposażenie cerkiewne głównie z XVII i XIX wieku, chociaż niektóre elementy mogą być starsze. Ołtarz główny w stylu późnobarokowym zawiera obraz Opłakiwanie Chrystusa z XVIII wieku. Urzeka rokokowy ikonostas z elementami klasycystycznymi z XIX wieku, a w nim ikony z drugiej połowy XIX wieku.

Ikonostas składa się z czterech rzędów ikon ułożonych piętrowo. Dolna kondygnacja utworzona jest przez cztery ikony namiestne, podzielone wrotami carskimi i diakońskimi. Z lewej strony znajduje się ikona św. Mikołaja, szczególnie czczonego na Łemkowszczyźnie. Na prawo od niej umieszczona jest ikona Matki Bożej z Dzieciątkiem, dalej ikona Chrystusa, następnie ikona patrona cerkwi – św. Michała Archanioła.

Wrota carskie i diakońskie są ażurowe, ze złoconym roślinnym ornamentem. Carskie wrota ozdobione są medalionami z wizerunkami czterech ewangelistów, których można rozpoznać po symbolach: człowiek – św. Mateusz, lew – św. Marek, wół – św. Łukasz i orzeł – św. Jan. We wrotach diakońskich umieszczono medaliony z wizerunkami męczenników i diakonów. 

W drugim rzędzie ikonostasu znajduje się dwanaście ikon zwanych prazdnikami, które przedstawiają najważniejsze święta w roku liturgicznym. W środku tego rzędu umieszczona jest ikona z Ostatnią Wieczerzą. Kolejno od lewej strony znajdują się ikony: Podwyższenia Krzyża, Nawiedzenia św. Elżbiety, Jezus nauczający w świątyni, Narodzenie Pana Jezusa, Chrzest Chrystusa, Ofiarowanie w Świątyni, Zwiastowanie Najświętszej Maryi Pannie, Wjazd Jezusa do Jerozolimy, Zmartwychwstanie Pana Jezusa, Wniebowstąpienie, Zesłanie Ducha Świętego i Przemienienie na górze Tabor.

Powyżej prazdników znajduje się rząd apostolski, zwany Deesis. Centralnie jest umieszczona ikona Chrystusa Pantokratora, po jego bokach wisi sześć ikon, z których każda przedstawia jednego apostoła. Od lewej strony brakuje piątej ikony. Ikonostas wieńczy krzyż grekokatolicki oraz dwanaście medalionów z wizerunkami Proroków i Ojców Kościoła. 

Dwa boczne ołtarze późnobarokowe pochodzą z XVIII wieku. W jednym z nich znajduje się ikona Koronacji Najświętszej Maryi Panny. W drugim są trzy ikony: Ukrzyżowania, Zmartwychwstania oraz Chrystusa złożonego w grobie. 

Ponadto zachowały się: późnobarokowe tabernakulum, trzy krzyże ołtarzowe polichromowane, dwa krzyże procesyjne malowane, feretron z ludową rzeźbą Najświętszej Maryi Panny. 

Cerkiew otoczona jest murem kamiennym i wieńcem starych drzew. Obok kościoła znajduje się stary cmentarz, dziś już nieużywany.