Cerkiew w Roztoce Wielkiej

Cerkiew w Roztoce Wielkiej

W Roztoce Wielkiej zachowała się połemkowska cerkiew pod wezwaniem św. Dymitra reprezentująca typ północno-zachodni (wariant młodszy) budownictwa cerkiewnego. Pochodzi z 1819 roku, odnowiona w latach 1881, ok. 1940 i 1968-1969. Świątynia jest drewniana. Jednonawowa z kwadratowym prezbiterium, przy którym znajduje się niewielka zakrystia. Cerkiew ma konstrukcję zrębową z wieżą, dach pokryty jest blachą, a ściany szalowane są gontem. Wieża posiada konstrukcję słupową z nadwieszoną izbicą, w jej przyziemiu znajduje się babiniec. Dach jest namiotowy, nad nawą i prezbiterium są baniaste wieżyczki ze ślepymi latarniami. Na wieży znajduje się hełm o analogicznym kształcie, zwieńczony kopułą z krzyżem. We wnętrzu są płaskie stropy. Polichromia we wnętrzu jest figuralna.

Na stropie nawy głównej widnieje wielofiguralna kompozycja Sądu Ostatecznego. Wnętrze malowane było w 1938 roku. Skład Komitetu Odnowy Cerkwi wypisany jest na ścianie w zakrystii. Wyposażenie wnętrza ma charakter cerkiewny. Ołtarz wykonany w tradycji barokowej pochodzi z XIX wieku. Znajduje się w nim obraz Serca Jezusowego, również pochodzący z XIX wieku. Rokokowy ikonostas został wykonany przez Kopystyńskiego w 1881 r. i ma typowy poziomy układ, ale nie jest kompletny. Niektóre ikony datowane są na koniec XIX wieku.

Dolną kondygnację tworzą dwie ikony, po lewej stronie znajduje się ikona przedstawiająca św. Mikołaja, a po prawej – ikona chromowa ze św. Dymitrem – patronem cerkwi. Pozostałe dwie ikony zostały przeniesione z prezbiterium i usytuowane wokół ołtarza. Wrota carskie i diakońskie zostały zdemontowane.

Drugi rząd ikonostasu stanowi dwanaście ikon tzw. prazadników, ilustrujących święta obchodzone w roku liturgicznym. Kolejno od lewej umieszczono: Nawiedzenie św. Elżbiety, Podwyższenie Krzyża, Nauczanie Jezusa w Świątyni, Zwiastowanie Najświętszej Maryi Panny, Pokłon Trzech Króli, Chrzest Chrystusa, Przemienienie na Górze Tabor, Wjazd do Jerozolimy, Modlitwa w Ogrójcu, Zmartwychwstanie Jezusa, Wniebowstąpienie, Zesłanie Ducha Świętego. W środku rzędu ikon prazadnikami znajduje się Ostatnia Wieczerza.

Powyżej prazadników, w rzędzie Deesis centralnie umieszczona jest ikona Chrystusa Pantokratora, który przedstawiony jest w pozycji siedzącej na tronie, prawą ręką błogosławi a w lewej trzyma otwartą księgę. Po bokach Chrystusa Pantokratora znajdują się po trzy ikony, z których każda przedstawia dwóch apostołów.

W najwyższej kondygnacji umieszczonych jest sześć medalionów z wizerunkami Proroków. W miejscu, gdzie zazwyczaj jest krzyż wieńczący ikonostas, w Roztoce Wielkiej wisi w glorii owalny wizerunek Boga Ojca – Stwórcy.

Na wyposażenie cerkwi składają się: 

• feretron późnobarokowy z obrazami Najświętszej Maryi Panny i Świętej Trójcy z XIX wieku, 
• krucyfiks ludowy z początku XIX wieku, 
• kilka dużych rzeźbionych lichtarzy drewnianych – późnobarokowych i rokokowych, 
• kielich barokowy i mosiężny kociołek na wodę z XVIII wieku, 
• dzwon nieustalonego odlewu.

Cerkiew obecnie pełni rolę kościoła pomocniczego pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusowego parafii rzymskokatolickiej w Nowej Wsi. 

Obok cerkwi otoczonej wieńcem starych drzew znajduje się cmentarz. W jego starej części zachowały się nagrobki z przełomu XIX i XX wieku.